1. Udowodnic, ze utwor to bajka
Ignacy Krasicki
"Slowik i szczygiel"
Rzekl szczygiel do slowika, ktory cicho siedzial:
"Szkoda, ze krotko spiewasz". Slowik odpowiedzial:
"Co mi dala natura, wypelniam to wiernie.
Lepiej krotko, a dobrze, niz dlugo a miernie".
Dowod 1 : Bohaterowie zwierzecy
Mamy dwoje bohaterow zwierzecych (dwa ptaszki: szczygla i slowika).
Dowod 2 : Bohaterowie skontrastowani
Bohaterowie sa skontrastowani, tzn. szczygiel to samochwala, slowik jest skromny, szczygiel spiewa dlugo, a slowik krotko.
Dowod 3 : Funkcja dydaktyczna. Moral.
Caly utwor jest pouczeniem, ma nam pokazac, ze nie nalezy brac przykladu z zarozumialego szczygla , lecz ze skromnego slowika. Czesto pouczenienie stanowi moral. Wyglasza je slowik: kazdy ma dar, ktory wykorzystuje najlepiej, jak potrafi. Lepiej spiewac krotko, ale pieknie.
Dowod 4 : Alegoria
Pod postaciami zwierzat ukrywaja sie ludzie. Zwierzeta maja ludzkie cechy - szczygiel lubi sie przechwalac , jest zlosliwy, uszczypliwy, slowik za jest skromny.
Dowod 5 : Budowa
Tylko 4 wersy zapisane wierszem stychicznym (ciaglym) swiadcza o epigramatycznej (krotkiej, zwiezlej) budowie bajki.
Dowod 6 : Osmieszenie przywar
Pietnowane sa slosliwosc, uszczypliwosc, zazdrosc (cechy szczygla).
Dowod 7 : Uniwersalnosc
Ponadczasowosc, aktualnosc bajki. Iluz to mamy szczyglow we wspolczesny, swiecie. Mniej slowikow, ale tez sa . To osoby bardzo utalentowane, a mimo to skromne, rozwijajace swoje zdolnosci nie dla barw i reflektorow, ale dla siebie. Zazdrosne szczygly lubia wkluc szpile niednym slowikom . Powie taki szczygiel "Lichy ten twoj tlent, skoro nikt o tobie nie mowi w telewizji". A slowik nie obrazil sie , tylko dalej bedzie robil swoje
2. Po czym rozoznac bajki?
a) Po bohaterach
Sprawdzaj, czu sa zwierzetami. Jesli tak, a na dodatek zwierzat sa polaczone w pary o przeciwstawnych cechach, mozesz miec do czynienia z bajka.
b) Po alegorii
Nabierasz pewnosci , ze utqwor jest bajka, jesli przedstawiona sytuacje da sie przeniesc w swiat ludzi
c) Po dydaktyzimie
Bajka poucza, moralizuje, umoralnia, wychowuje.
3. Kilka watkow
- Nie zawsze bajka jest krotka. Sa tez bajki dlugie, tzw. narracyjne. Wtedy gatunek rozpoznasz po bohaterach i pouczeniach.
-Nie zawsze bohaterami sa zwierzeta ( (rzadziej przedmioty i rosliny). Czesto w bajkach wystepuja po prostu ludzie. Ale sprawdaj , czy bohaterowie sa skonstruowani.
-Nie zawsze krotki utwor jest bajka . Moze to byc np. fraszka , ale w fraszkach najczesciej nie ma bajkowych bohaterow.
4. Bajke absolutnie wykluczaja:
a) reflekcje podmiotu lirycznego
Niezwykle, nierzeczywiste miejsa ( zaczarowane krainy), przedmioty (np kije-samobije) i postacie (np. wrozki, elfy, krasnoludki) - to wyznaczniki basni.
5. Co to jest bajka epigramatyczna?
To bajka krotka, zwiezla, bez zbednych srodkow stylistycznych. Przyklady. 4 -wersowe bajki Ignacego Krasickiego, np. Szczur i kot, Ptaszki w klatce, Syn i ojciec, Dziecie i ojciec, Pan i pies, zlow i mysz.
6. Co to jest bajka narracyjna?
Ta bajka dluzsza , w ktorej dokladniej przedstawieni sa bohaterowie, scislej nakreslona jest scenka. W bajce narracyjnej wystepuje tez wiecej srodkow stylistycznych. Przyklady. Puchacze, Wilczki, Przyjaciele , Czapla , ryby i tak Ignacego Krasickiego oraz Przyjaciele Adama Mickiewicza.
7. Do jakiego rodzaju literackiego zalicza sie bajke
Do epiki. Nie ma tu miejsca na liryczne wyznania czy refleksje ani na obecnosc podmiotu lirycznego. Osoba mowiaza w bajce nie ujawnia sie. To ukryty narrator, ktory za pomoca jakiejs scenki chce pouczyc czytelnika.
8. Czy zawsze bajki pouczaja?
Tak. Zawsze. Wszystkie pelnia funkcje dydaktyczna. Ale nie zwe wszystkich bajek da sie wypisac gotowy, wypowiedziany wprost moral wyplywa z samej historyjki, wynika z tresci bajki, np. w bajkach Szczur i kot, Ptaszki w klatce, Zolw i mysz. Dosc czesto moral konczy bajke, np. "Rzekla rybka : "Dobrze to czasem byc i mala" (Rybka mala i szczupak), "Wedlug mnie ten najlepszy, co sie najmniej chwali " (Lew i zwierzeta), Prawdziwych przyjaciol poznajemy w biedzie (Przyjaciele). Czasem moral rozpoczyna bajke, np. "Kazdy wiek ma goryczy, ma swoje przywary" (Syn i ojciec), "Zawzdy znajdzie przyczyne, kto zdobycz pragnie" (Jagnie i wilcy).
9. Co to jest bajka ezopowa?
To inaczej bajka zwierzeca. Bohaterami wystepujacymi w niej sa zwierzeta. Nazwa pochodzi od jej tworcy, greckiego bajkopisarza Ezopa. Zdarza sie tez, ze bohaterami bajek sa przedmioty ("Dzwon i dzwonki" Mickiewicza), zjawiska przyrody ("Potok rzeka" Krasickiego) albo po prostu ludzie ("Malarze" Krasickiego).
10. Personifikacja
Pewne czynnosci i uczucia sa dane tylko ludziom. Ale czasem poeci wyposazaja w ludzkie cechy i umiejetnosci takze zwierzeta, przedmioty, zjawiska przyrody. Wtedy mamy do czynienia z personifikacja.
a) gdzie szukac personifikacji?
Ptaszki w klatce
"Czegos placzesz? - staremu mowil czyzyk mlody -
Masz teraz lepsze w klatce niz w polu wygody".
"tys w niej zrodzony - rzekl stary - przeto ci wybacze;
Jam byl wolny , dzis w klatce -m i dlatego placze".
-ptaki rozmawiaja ze soba
-zwierzeta mysla, rozumuja, poszukuja przyczyny swojego zachowania.
-stary czyzyk placze ( cecha ludzka), bo teskni (ludzkie uczucie) za wolnoscia.
Lew i zwierzeta
Gdy sie wszystkie zwierzeta u lwa znajdowaly,
Byl dyskurs: jaki przedmiot w zwierzu doskonaly.
Slon roztropnosc zachwalal , zubr mienil powage,
Wielblady wstrzemiezliwosc, lamparty odwage;
Niedzwoedz ,oc znamienita, kon ozdobna postac,
Wilk staranie przemyslne , jak zdobycz dostac,
Sarna ksztaltna subtelnosc, jelen piekne rogi,
Rys odzienie wytworne, zajac racze nogi;
Pies wiernosc, liszka umysl w fortele obfity,
Baran lagodnosc, osiel zywot pracowity.
Rzekl lew , gdy sie go wszyscy o zdanie pytali:
"Wedlug mnie ten najlepszy, co sie najmniej chwali".
-zwierzeta dyskutuja ze soba, prowadza syskurs , spieraja sie.
-zwierzeta dokonuja autoprezentacji i wymieniaja swoje najdoskonalsze cechy, ktore w wiekszej czesci sa cechami wylacznie ludzkimi (np. roztrospnosc , powaga, wstrzemiezliwosc, odwaga).
-lew wypowiada moral tej bajki ( w ostatnim wersie utworu)..
10. Jakich innych srodkow artystycznych uzywa sie w bajkach?
Nie za wielu , bo bajka ma na celu przede wszystkim pokazac taki przyklad, ktory bedzie dla czytelnika zrozumialy, zabawny, pouczajacy. Zwlaszcza w bajkach epigramatycznych nie ma miejsca na szczegolne artystyczne upiekszenia. Inaczej bajkach narracyjnych, Tam znajdziecie przede szystkim sporo epitetow. Oto kilka przykladow z bajek Krasickiego i Mickiewicza o tym samym tytule:
-(zajaczek) mlody, (trzask) wielki, (wrzask) srogi, welniasta (owca), serdecznych (przyjaciol), (glosy) trab, psow (szczekania), ("Przyjaciele" Krasickiego)
-prawdziej (przyjazni), (krakan) gawronich , (mias) nieswiezych, (przyslowie) niedzwiedzie, prawdziwych (przyjaciol), (cieniu) dabrowy, (kukan) zozul , ("Przyjaciele" Mickiewicza)
Ignacy Krasicki
"Slowik i szczygiel"
Rzekl szczygiel do slowika, ktory cicho siedzial:
"Szkoda, ze krotko spiewasz". Slowik odpowiedzial:
"Co mi dala natura, wypelniam to wiernie.
Lepiej krotko, a dobrze, niz dlugo a miernie".
Dowod 1 : Bohaterowie zwierzecy
Mamy dwoje bohaterow zwierzecych (dwa ptaszki: szczygla i slowika).
Dowod 2 : Bohaterowie skontrastowani
Bohaterowie sa skontrastowani, tzn. szczygiel to samochwala, slowik jest skromny, szczygiel spiewa dlugo, a slowik krotko.
Dowod 3 : Funkcja dydaktyczna. Moral.
Caly utwor jest pouczeniem, ma nam pokazac, ze nie nalezy brac przykladu z zarozumialego szczygla , lecz ze skromnego slowika. Czesto pouczenienie stanowi moral. Wyglasza je slowik: kazdy ma dar, ktory wykorzystuje najlepiej, jak potrafi. Lepiej spiewac krotko, ale pieknie.
Dowod 4 : Alegoria
Pod postaciami zwierzat ukrywaja sie ludzie. Zwierzeta maja ludzkie cechy - szczygiel lubi sie przechwalac , jest zlosliwy, uszczypliwy, slowik za jest skromny.
Dowod 5 : Budowa
Tylko 4 wersy zapisane wierszem stychicznym (ciaglym) swiadcza o epigramatycznej (krotkiej, zwiezlej) budowie bajki.
Dowod 6 : Osmieszenie przywar
Pietnowane sa slosliwosc, uszczypliwosc, zazdrosc (cechy szczygla).
Dowod 7 : Uniwersalnosc
Ponadczasowosc, aktualnosc bajki. Iluz to mamy szczyglow we wspolczesny, swiecie. Mniej slowikow, ale tez sa . To osoby bardzo utalentowane, a mimo to skromne, rozwijajace swoje zdolnosci nie dla barw i reflektorow, ale dla siebie. Zazdrosne szczygly lubia wkluc szpile niednym slowikom . Powie taki szczygiel "Lichy ten twoj tlent, skoro nikt o tobie nie mowi w telewizji". A slowik nie obrazil sie , tylko dalej bedzie robil swoje
2. Po czym rozoznac bajki?
a) Po bohaterach
Sprawdzaj, czu sa zwierzetami. Jesli tak, a na dodatek zwierzat sa polaczone w pary o przeciwstawnych cechach, mozesz miec do czynienia z bajka.
b) Po alegorii
Nabierasz pewnosci , ze utqwor jest bajka, jesli przedstawiona sytuacje da sie przeniesc w swiat ludzi
c) Po dydaktyzimie
Bajka poucza, moralizuje, umoralnia, wychowuje.
3. Kilka watkow
- Nie zawsze bajka jest krotka. Sa tez bajki dlugie, tzw. narracyjne. Wtedy gatunek rozpoznasz po bohaterach i pouczeniach.
-Nie zawsze bohaterami sa zwierzeta ( (rzadziej przedmioty i rosliny). Czesto w bajkach wystepuja po prostu ludzie. Ale sprawdaj , czy bohaterowie sa skonstruowani.
-Nie zawsze krotki utwor jest bajka . Moze to byc np. fraszka , ale w fraszkach najczesciej nie ma bajkowych bohaterow.
4. Bajke absolutnie wykluczaja:
a) reflekcje podmiotu lirycznego
Niezwykle, nierzeczywiste miejsa ( zaczarowane krainy), przedmioty (np kije-samobije) i postacie (np. wrozki, elfy, krasnoludki) - to wyznaczniki basni.
5. Co to jest bajka epigramatyczna?
To bajka krotka, zwiezla, bez zbednych srodkow stylistycznych. Przyklady. 4 -wersowe bajki Ignacego Krasickiego, np. Szczur i kot, Ptaszki w klatce, Syn i ojciec, Dziecie i ojciec, Pan i pies, zlow i mysz.
6. Co to jest bajka narracyjna?
Ta bajka dluzsza , w ktorej dokladniej przedstawieni sa bohaterowie, scislej nakreslona jest scenka. W bajce narracyjnej wystepuje tez wiecej srodkow stylistycznych. Przyklady. Puchacze, Wilczki, Przyjaciele , Czapla , ryby i tak Ignacego Krasickiego oraz Przyjaciele Adama Mickiewicza.
7. Do jakiego rodzaju literackiego zalicza sie bajke
Do epiki. Nie ma tu miejsca na liryczne wyznania czy refleksje ani na obecnosc podmiotu lirycznego. Osoba mowiaza w bajce nie ujawnia sie. To ukryty narrator, ktory za pomoca jakiejs scenki chce pouczyc czytelnika.
8. Czy zawsze bajki pouczaja?
Tak. Zawsze. Wszystkie pelnia funkcje dydaktyczna. Ale nie zwe wszystkich bajek da sie wypisac gotowy, wypowiedziany wprost moral wyplywa z samej historyjki, wynika z tresci bajki, np. w bajkach Szczur i kot, Ptaszki w klatce, Zolw i mysz. Dosc czesto moral konczy bajke, np. "Rzekla rybka : "Dobrze to czasem byc i mala" (Rybka mala i szczupak), "Wedlug mnie ten najlepszy, co sie najmniej chwali " (Lew i zwierzeta), Prawdziwych przyjaciol poznajemy w biedzie (Przyjaciele). Czasem moral rozpoczyna bajke, np. "Kazdy wiek ma goryczy, ma swoje przywary" (Syn i ojciec), "Zawzdy znajdzie przyczyne, kto zdobycz pragnie" (Jagnie i wilcy).
9. Co to jest bajka ezopowa?
To inaczej bajka zwierzeca. Bohaterami wystepujacymi w niej sa zwierzeta. Nazwa pochodzi od jej tworcy, greckiego bajkopisarza Ezopa. Zdarza sie tez, ze bohaterami bajek sa przedmioty ("Dzwon i dzwonki" Mickiewicza), zjawiska przyrody ("Potok rzeka" Krasickiego) albo po prostu ludzie ("Malarze" Krasickiego).
10. Personifikacja
Pewne czynnosci i uczucia sa dane tylko ludziom. Ale czasem poeci wyposazaja w ludzkie cechy i umiejetnosci takze zwierzeta, przedmioty, zjawiska przyrody. Wtedy mamy do czynienia z personifikacja.
a) gdzie szukac personifikacji?
Ptaszki w klatce
"Czegos placzesz? - staremu mowil czyzyk mlody -
Masz teraz lepsze w klatce niz w polu wygody".
"tys w niej zrodzony - rzekl stary - przeto ci wybacze;
Jam byl wolny , dzis w klatce -m i dlatego placze".
-ptaki rozmawiaja ze soba
-zwierzeta mysla, rozumuja, poszukuja przyczyny swojego zachowania.
-stary czyzyk placze ( cecha ludzka), bo teskni (ludzkie uczucie) za wolnoscia.
Lew i zwierzeta
Gdy sie wszystkie zwierzeta u lwa znajdowaly,
Byl dyskurs: jaki przedmiot w zwierzu doskonaly.
Slon roztropnosc zachwalal , zubr mienil powage,
Wielblady wstrzemiezliwosc, lamparty odwage;
Niedzwoedz ,oc znamienita, kon ozdobna postac,
Wilk staranie przemyslne , jak zdobycz dostac,
Sarna ksztaltna subtelnosc, jelen piekne rogi,
Rys odzienie wytworne, zajac racze nogi;
Pies wiernosc, liszka umysl w fortele obfity,
Baran lagodnosc, osiel zywot pracowity.
Rzekl lew , gdy sie go wszyscy o zdanie pytali:
"Wedlug mnie ten najlepszy, co sie najmniej chwali".
-zwierzeta dyskutuja ze soba, prowadza syskurs , spieraja sie.
-zwierzeta dokonuja autoprezentacji i wymieniaja swoje najdoskonalsze cechy, ktore w wiekszej czesci sa cechami wylacznie ludzkimi (np. roztrospnosc , powaga, wstrzemiezliwosc, odwaga).
-lew wypowiada moral tej bajki ( w ostatnim wersie utworu)..
10. Jakich innych srodkow artystycznych uzywa sie w bajkach?
Nie za wielu , bo bajka ma na celu przede wszystkim pokazac taki przyklad, ktory bedzie dla czytelnika zrozumialy, zabawny, pouczajacy. Zwlaszcza w bajkach epigramatycznych nie ma miejsca na szczegolne artystyczne upiekszenia. Inaczej bajkach narracyjnych, Tam znajdziecie przede szystkim sporo epitetow. Oto kilka przykladow z bajek Krasickiego i Mickiewicza o tym samym tytule:
-(zajaczek) mlody, (trzask) wielki, (wrzask) srogi, welniasta (owca), serdecznych (przyjaciol), (glosy) trab, psow (szczekania), ("Przyjaciele" Krasickiego)
-prawdziej (przyjazni), (krakan) gawronich , (mias) nieswiezych, (przyslowie) niedzwiedzie, prawdziwych (przyjaciol), (cieniu) dabrowy, (kukan) zozul , ("Przyjaciele" Mickiewicza)
Komentarze
Prześlij komentarz