Wybuchy wulkanu wyrzucającego w powietrze rozgrzaną do czerwoności lawę to widok niezwykle efektowny. Erupcji towarzyszy zwykle wypływ roztopionej lawy lub potężne, przesłaniające słońce chmury opyłu.
Gdy nad hawajskim wulkanem Mauna Loa wykwita fontanna płynnej kawy, na niebie maluje się ognisto-pomarańczowa aureola. Planeta Ziemia ujawnia jedną ze swych najpotężniejszych sił - wulkanizm. Muana Loa narodził się głęboko pod wodą, ale po milionach lat bardzo, że dziś jego stożek wznosi się wysoko nad powierzchnią oceanu.
Co to jest wulkan?
Wulkan to po prostu otwór w Ziemi, przez którą onista mieszanina gazów, opary wodnej, popiołu, bryłek półpłynnej skały, zwanej lawą, wyrzucona jest do atmosfery. Wulkaniczne popioły, opadające po wybuchu, nawrstwiają się i twardnieją, tworzą lekką, szarą skałe. Tak po milionach lat z produktów erupcji powstały wulkaniczne góry. Są one często wysokie, mają kssształt stożka z kraterem na szczycie. Wiele wulkanów znajduje się pod powierzchnią morza.
Niektóre wulkany sa bardzo młode. W lutym 1943 r. nowy wulkan narodził się w Meksyku. Pewnego dnia na polu kukurydzy zauważono małą szczelinę. w ciągu 24 godzin zmieniła się ona w szeroką na 25 metrów rozpadlinę, przypominającą kocioł z popiołem i rozpaloną do czerwoności skałą. Wkrótce wylewającą się lawa utworzyła 10-metrowych pagórek. Po dziewięxiu latach wulkan, znany dzis pod nazwą Paricutin, osiągnął ostatecznie wysokość 405 metrów.
Podowdne wulkany dają niekiedy początek wyspom. W 1963 r. na przykład eksplodował nagle podwodny wulkan u południowych wybrzeży Islandii. Chmury pary i dumy wypełniły powietrze. nowa wyspa narodziła się z lawy, która wypłyneła z krateru wulkanu. Nosi nazwę Surtsey , od Surtr - imienia staronorweskiego boga ognia. Erupcja wygasła po trzech latach, a wyspa osiągneła powierzchnię 1,9 km^2.
Ogień z głębin
Wulkany występują w słabszych miejscach skorupy ziemskiej. Ziemię otacza twarda zwenętrzna powłoka nazwana litosferą. Łączy ona w sobie skorupę i stałą warstwę górnego płaszcza. Litosfera dzieli się na rozległe, sztywne bloki, zwane płytami.
Te płyty znajdują się w nieustannym ruchu napędzane przez siły drzemiące w głębi Ziemi. W pewnych miejscach ten ruch powoduje powstanie grzbietów, w innych płyty zagłębiając się w głębokie rowy, zsuwają się z powrotem w głąb Ziemi - zjawisko zwane subdukcją. Czasem przesuwające się płyty zderzaja się, czasem rozsuwają - widoczne to jest na ich krawędziach. We wszystkich takich miejscach istnieją warunki sprzyjające powstawaniu wulkanów.
Poniżej skorupy ziemskiej znajduje się warstwa zwana płaszczem. W jej obrębie, poniżej litosfery, na głębokości ponad 100 km występuje jeszcze jedna warstwa - astenosfera. Z powodu wysokiej temperatury część występujących tu skał topi się. Ten półpłynny materiał, zawierający także wodę i gazy, zwany magmą, gromadzi się w specjalnych zbiornikach i komorach. Magma jest gorętsza i lżejsza od zewsząd otaczającacych ją skał, gdy więc jej ciągle przybywa, roztapia większość skał leżących nad nią. Przeciskając się ku powierzchni, magma tworzy kanał, zwany przewodem wulkanicznym. gazy uwięzione w magmie próbują znaleźć sobie ujście, co powoduje wzrost ciśnienia. Ostatecznie gazy wyciskają magmę poprzez jakieś słabsze miejsce skorupy w postaci lawy.
Plamy gorąca
Niektóre wulkany powstają nad obszarami zwanymi plamami goraca. Są to miejsca, gdzie wskutek nadwyżki ciepła w głębi płaszcza Ziemi powstają ogromne ilości magmy. Przeciskając się ku powierzchni, magma po prostu przebija otwór w leżącej nad nia płycie, tworząc w ten sposób wulkan. Magma potem oziębia się i opada z powrotem, niekiedy znowu wznosi się.
Plamy gorąca zawsze powstają i utrzymują się w jednym miejscu płaszcza, podczas gdy płyty nieustannie przesuwają się nad nimi. Na skutek tych ciągłych procesów, po upływie milionów lat powstaje nowy wulkan. Wyspy Hawajskie na Pacyfiku, które utworzyły sie z łańcucha wulkanów, powstały i nadal powstają w ten własnie sposób.
Rodzaje lawy
Lawa wydobywająca się z wulkanu osiąga temperaturę 1000oC i może spływać po zboc`ach z prędkością ponad 165 m/s. Im dalej od krateru tym jej ruch jest wolniejszy, a temperatura niższa. Wyróżnia się dwa rodzaje lawy, których nazwy pochodzą z języka hawajskiego. Lawa zwana "pahoehoe" zastyga w postaci gęsto pofałdowanej skorupy, przypominającej grube liny (lawa sznurowa), pod którą nadal trwa ruch.. Drugi typ, znany "aa", tworzy nieregularne nagromadzenia bloków o szorstkiej powierzchni (lawa blokowa)
Erupcje nie wszystkich wulkanów mają taki sam przebieg. Deccyduje o tym rodzaj gazów i iloścć pary wodnej zawartej w magmie. Zdarza się, że kolejne erupcje tego samego wulkanu mają różny przebieg.
Aktywność wulkanów hawajskich (i innych tzw. wulkanów tarczowych) ma bardzo spokojny charakter. Rozpoalona lawa wydobywająca się z krateru jest ruchliwa i rzadka. rozlewa się swobodnie. Gazy uwięzione w magmie mogą niekiedy wysoko wyrzucać fontanny ciekłej lawy. Tak zachowują się na przykład wulkany MMauna Loa i Kilauea, dlatego ten rodzaj erupcji nazwanotypem hawajskim.
Erupcję typu Srtromboli cechuje gwałtowne, ciągle powtarzające się eksplozje, podcczas których zostaje wyrzucona zakrzępnięta, rozżarzona do czerwoności lawa w postaci bomb wulkanicznych. Opadają one w postaci gradu niewielkich kamieni u podnóża wulkanu. Nazwa tego typu erupcji pochodzi od ciągle czynnego wulkanu Stromboli we Włoszech.
Typ Vulcano
Groźniejszy typ Erupcji nosi miano pochodzące od nazwy innego włoskiego wulkanu. W przeciwieństwie do deszczu drobnych odłamków skał, które nie opadają zbyt daleko, podczas erupcji typu Vulcano wyrzucane są zestalone bloki lawy na odległości kilku kilometrów. Lawa jest bardziej lepka, co jutrudnia ucieczkę gazów. Narastające ciśnienie gazów sprawia, że eksplozje są rzadsze, ale gwałtowniejsze.
Najgroźniejsze wybuchy to erpucje typu Pliniusz (lub Wezuwiusz). Najsłynniejszym takim zdarzeniem w historii był wybuch Wezuwiusza w 79r., w południowych Włoszech. Zagładzie uległy wówczas dwa miasta - Pompeje i Herculanum. Z 20 000 mieszkanców Pompei zgineło około 10% pozostali przy życiu dość długo drążyli w popiołach i pumpeksie tunele, by dostać się do zasypanych, ale nie naruszonych domów. Natomiast Herculanum zostało pokryte pyłami wulkanicznymi, z których utworzył się tuf. Dlatego podczas wykopalisk znajdowano np. sprzęty w takim stanie jak w dniu katastrofy.
Magma wulkaniczna podczas erupcji tego typu jest lepka, co uniemożliwia, jak pisaliśmy wyżej, uwalnianie gazów. Skutek jest katastrofalny. Strumień sprężonych gazów wystrzeliwuje magmę poprzez komin wulkaniczny na podobieństwo pocisku armatniego.
Śmiercionośne pyły
W erupcji typu Pliniusz wyzwolone siły mogą pokonać barierię dźwięku, a słup popiołów, kamieni i gazów może osiągnąć wysokośćć 30 km. Fragmenty skał, zwane materiałem piroklastycznym, ulegają rozdrobnieniu i w postaci fali śmiercionośnego pyłu odpadają na okolicę.
Niekiedy erupcje typu Pliniusza są tak gwałtowne, że wulkan ulega całkowitemu zniszczeniu. W najlepszym przypadku ściany komina wulkanicznego zapadają się tworząc krater lub kalderę. W najgorszym - znika cały stożek, tak jak się stało z wyspą Krakatau w 1883 r.
Chmury popiołu
Jeśli magma ma bardzo dużą lepkość, a zawarte w niej gazy wywierają niskie ciśnienie, erupcji towarzyszą chmury gorącego popiołu i gazów, które potem opadają błyskawicznie w dół wpostaci "rożażonej lawiny".
Gorące gazy i popiół pędzą w dół zbocza piroklastyczną falą nazwaną nuee ardente (z francuskiego - gorąca chmura), która niszczy wszystko na swojej drodze. Ten typ erupcji nazwano typem Pelee, od imienia wulkanu na karaibskiej wyspie Martynice, który 8 maja 1902 r. zniszczył miasto St. Pierre, uśmiercając 30 000 ludzi. Jedynym, który przeżył ten straszliwy kataklizm, był mężczyzna odbywający karę w więzieniu. W jego celi znajdowało się jedynie maleńskie okienko - nuee ardente nie sforsowała go.
Mount St. Helens
Wulkan St. Helens w stanie Washington, w Stanach Zjednoczonych, wybuchł w bardzo podobny sposób. Wulkan ten nie przejawiał żadnej aktywności przez niemal 123 lat i nagle 18 maja 1980 r. nastąpił tak gwałtowna erupcja, że spowodowała oderwanie się zbocza góry. Chmury gazu i popiołu runęły piroklastyczną falą po zboczu wulkanu, paląc i niszczą wszystko po drodze. Wrupcja, trwająca prawie dziewięć godzin, wyrzuciła do atmosfery miliony ton popiołu.
W styczniu 2002 r., w Demkratycznej Republice Konga nagle uaktywnił się wulkan Nyiragongo. Przez wiele dni trwały wstrząsy sejsmiczne o sile dochodzącej do 5 stopni w skali Richtera. Wybuch podzielił pobliskie miasto Goma na pół, niszcząc około 20% jego zamieszkałej części. W wyniku kataklizmu zginęło wielu ludzi a 350 tys. uciekło do pobliskiej Rwandy.
Fontanna lawy wytryska ze stożka Muana Loa, największego czynnego wulkanu na świecie. Ma on 120 km długości i 50 km szerokości. Kilauea - hawajski sąsiad Mauna Loa - jest wulkanem tego samego typu.
Etna na sycylii jest jednym z najaktywniejszych wulkanów świata. Wybuchała ona ponad 150 razy począwszy od 1500 r. przed Chrystusem, kiedy po raz pierwszy odnotowano to oficcjalnie.
W 1973 r. wulkan na islndzkiej wyspie Heimeay ożył po trwajacym 5000 lat uśpieniu. Gwałtowna erupcja pokryła miasteczko Vestmannaeyjar pyłem i popiołem.
Tak wygląda krater wulkanu El Chichon w południowym Meksyku po wybuchu w 1982 r., kiedy pióropusz popiołów sięgnął 16,8 km wysokości.
Rzeka płynnej law na zboczach Etny, na Sycylii, rozświetla nocne niebo, torując sobie drogę w dół zbocza.
Czy wiesz, że
-Nazwa "wulkan" pochodzi od imienia Vulcanus - rzsymskiego boga odnia
-Na Ziemi istnieje około 1300 czynnych wulkanów. Za czynny uważa się wulkan, który wybucha regularnie lub wybuchł przynajmniej raz w ciągu ostanich 10 000 lat.
-Wulka, który nie przejawiał aktywności id 10 000 lat, nazywany jest wulkanem drzemiącym . Stan uśpienia może trwać 25 000 lat. Jeśli nie jest aktywny dużej - wulkan uważany jest za wygasły.
-Większość wulkanów kuli ziemskiej znajduje sie pod wodą, dlatego nie można ich obserwować, ale ok. 500 wulkanów to znaczne szczyty.
-Największym kraterem wulkanicznym na swiecie jest krater wulkanu Toba na Sumatrze w Indonezji. Ma on 1775 km^2.
Jak powstają wulkany
Krakatau
W 1883. erupcja doprowadziła do całkowitej zagłady wulkanicznej wyspy Krakatau, położonej między Sumatrą a Jawą. Wulkan przebudził się cztery miesiące wcześniej. 27 sierpień Krakatau rozśądził swój stożek podczas "najgłośniejszej erupcji na Ziemi". Huk był słyszalny w odległej o 4000 km Australiii. Miliony ton pyłów i popiołów uniosły się w powietrze, przesłaniające słońce i wywołując niezwykłe zjawiska optyczne, np. wielobarwne zachody słońca, podziwiane na całym świecie.
Gigantyczne fale oceaniczne,zwane tsunami, uderzyły o brzegi Jawy i Sumatry, zabijając 36 000 ludzi.
Gdy chmury rozrzedziły się, okazało się, że większa część wyspy przestała istnieć. Wyłoniła się nowa mała wyspa. Ochrzczono ją imieniem Anak Krakatoa - "dziecko Krakatau". Obecnie wulkan ma około 200 m wysokości.
Wulkany na kuli ziemskiej
Wiele wulkanów występuje wzdłuż tzw. "ogniowego pierścienia Pacyfiku" (kolor ciemnoniebieski), który pokrywa się z krawędzi płyt i ciągnie się wzdłuż wschodniego wybrzeża Azji i zachodnich brzegów obu Ameryk.
Wiele wulkanów występuje na krawędzi płyty. Astenosfera jest półplastyczną warstwą poniżej litosfery. Na dnie oceanu ciągną się podwodne grzbiety zbudowane z lawy, która unosi się z głębi wzdłuż szczeliny powstałej po rozsuwaniu się płyt. W innych miejscach, gdzie płyty zderzają się , jedna z nich podsuwa się pod drugą w tzw. strefie subdukcji. Zanurzająca się płyta ulega stopieniu, a powstające magma daje początek wulkanom.
Gdy nad hawajskim wulkanem Mauna Loa wykwita fontanna płynnej kawy, na niebie maluje się ognisto-pomarańczowa aureola. Planeta Ziemia ujawnia jedną ze swych najpotężniejszych sił - wulkanizm. Muana Loa narodził się głęboko pod wodą, ale po milionach lat bardzo, że dziś jego stożek wznosi się wysoko nad powierzchnią oceanu.
Co to jest wulkan?
Wulkan to po prostu otwór w Ziemi, przez którą onista mieszanina gazów, opary wodnej, popiołu, bryłek półpłynnej skały, zwanej lawą, wyrzucona jest do atmosfery. Wulkaniczne popioły, opadające po wybuchu, nawrstwiają się i twardnieją, tworzą lekką, szarą skałe. Tak po milionach lat z produktów erupcji powstały wulkaniczne góry. Są one często wysokie, mają kssształt stożka z kraterem na szczycie. Wiele wulkanów znajduje się pod powierzchnią morza.
Niektóre wulkany sa bardzo młode. W lutym 1943 r. nowy wulkan narodził się w Meksyku. Pewnego dnia na polu kukurydzy zauważono małą szczelinę. w ciągu 24 godzin zmieniła się ona w szeroką na 25 metrów rozpadlinę, przypominającą kocioł z popiołem i rozpaloną do czerwoności skałą. Wkrótce wylewającą się lawa utworzyła 10-metrowych pagórek. Po dziewięxiu latach wulkan, znany dzis pod nazwą Paricutin, osiągnął ostatecznie wysokość 405 metrów.
Podowdne wulkany dają niekiedy początek wyspom. W 1963 r. na przykład eksplodował nagle podwodny wulkan u południowych wybrzeży Islandii. Chmury pary i dumy wypełniły powietrze. nowa wyspa narodziła się z lawy, która wypłyneła z krateru wulkanu. Nosi nazwę Surtsey , od Surtr - imienia staronorweskiego boga ognia. Erupcja wygasła po trzech latach, a wyspa osiągneła powierzchnię 1,9 km^2.
Ogień z głębin
Wulkany występują w słabszych miejscach skorupy ziemskiej. Ziemię otacza twarda zwenętrzna powłoka nazwana litosferą. Łączy ona w sobie skorupę i stałą warstwę górnego płaszcza. Litosfera dzieli się na rozległe, sztywne bloki, zwane płytami.
Te płyty znajdują się w nieustannym ruchu napędzane przez siły drzemiące w głębi Ziemi. W pewnych miejscach ten ruch powoduje powstanie grzbietów, w innych płyty zagłębiając się w głębokie rowy, zsuwają się z powrotem w głąb Ziemi - zjawisko zwane subdukcją. Czasem przesuwające się płyty zderzaja się, czasem rozsuwają - widoczne to jest na ich krawędziach. We wszystkich takich miejscach istnieją warunki sprzyjające powstawaniu wulkanów.
Poniżej skorupy ziemskiej znajduje się warstwa zwana płaszczem. W jej obrębie, poniżej litosfery, na głębokości ponad 100 km występuje jeszcze jedna warstwa - astenosfera. Z powodu wysokiej temperatury część występujących tu skał topi się. Ten półpłynny materiał, zawierający także wodę i gazy, zwany magmą, gromadzi się w specjalnych zbiornikach i komorach. Magma jest gorętsza i lżejsza od zewsząd otaczającacych ją skał, gdy więc jej ciągle przybywa, roztapia większość skał leżących nad nią. Przeciskając się ku powierzchni, magma tworzy kanał, zwany przewodem wulkanicznym. gazy uwięzione w magmie próbują znaleźć sobie ujście, co powoduje wzrost ciśnienia. Ostatecznie gazy wyciskają magmę poprzez jakieś słabsze miejsce skorupy w postaci lawy.
Plamy gorąca
Niektóre wulkany powstają nad obszarami zwanymi plamami goraca. Są to miejsca, gdzie wskutek nadwyżki ciepła w głębi płaszcza Ziemi powstają ogromne ilości magmy. Przeciskając się ku powierzchni, magma po prostu przebija otwór w leżącej nad nia płycie, tworząc w ten sposób wulkan. Magma potem oziębia się i opada z powrotem, niekiedy znowu wznosi się.
Plamy gorąca zawsze powstają i utrzymują się w jednym miejscu płaszcza, podczas gdy płyty nieustannie przesuwają się nad nimi. Na skutek tych ciągłych procesów, po upływie milionów lat powstaje nowy wulkan. Wyspy Hawajskie na Pacyfiku, które utworzyły sie z łańcucha wulkanów, powstały i nadal powstają w ten własnie sposób.
Rodzaje lawy
Lawa wydobywająca się z wulkanu osiąga temperaturę 1000oC i może spływać po zboc`ach z prędkością ponad 165 m/s. Im dalej od krateru tym jej ruch jest wolniejszy, a temperatura niższa. Wyróżnia się dwa rodzaje lawy, których nazwy pochodzą z języka hawajskiego. Lawa zwana "pahoehoe" zastyga w postaci gęsto pofałdowanej skorupy, przypominającej grube liny (lawa sznurowa), pod którą nadal trwa ruch.. Drugi typ, znany "aa", tworzy nieregularne nagromadzenia bloków o szorstkiej powierzchni (lawa blokowa)
Erupcje nie wszystkich wulkanów mają taki sam przebieg. Deccyduje o tym rodzaj gazów i iloścć pary wodnej zawartej w magmie. Zdarza się, że kolejne erupcje tego samego wulkanu mają różny przebieg.
Aktywność wulkanów hawajskich (i innych tzw. wulkanów tarczowych) ma bardzo spokojny charakter. Rozpoalona lawa wydobywająca się z krateru jest ruchliwa i rzadka. rozlewa się swobodnie. Gazy uwięzione w magmie mogą niekiedy wysoko wyrzucać fontanny ciekłej lawy. Tak zachowują się na przykład wulkany MMauna Loa i Kilauea, dlatego ten rodzaj erupcji nazwanotypem hawajskim.
Erupcję typu Srtromboli cechuje gwałtowne, ciągle powtarzające się eksplozje, podcczas których zostaje wyrzucona zakrzępnięta, rozżarzona do czerwoności lawa w postaci bomb wulkanicznych. Opadają one w postaci gradu niewielkich kamieni u podnóża wulkanu. Nazwa tego typu erupcji pochodzi od ciągle czynnego wulkanu Stromboli we Włoszech.
Typ Vulcano
Groźniejszy typ Erupcji nosi miano pochodzące od nazwy innego włoskiego wulkanu. W przeciwieństwie do deszczu drobnych odłamków skał, które nie opadają zbyt daleko, podczas erupcji typu Vulcano wyrzucane są zestalone bloki lawy na odległości kilku kilometrów. Lawa jest bardziej lepka, co jutrudnia ucieczkę gazów. Narastające ciśnienie gazów sprawia, że eksplozje są rzadsze, ale gwałtowniejsze.
Najgroźniejsze wybuchy to erpucje typu Pliniusz (lub Wezuwiusz). Najsłynniejszym takim zdarzeniem w historii był wybuch Wezuwiusza w 79r., w południowych Włoszech. Zagładzie uległy wówczas dwa miasta - Pompeje i Herculanum. Z 20 000 mieszkanców Pompei zgineło około 10% pozostali przy życiu dość długo drążyli w popiołach i pumpeksie tunele, by dostać się do zasypanych, ale nie naruszonych domów. Natomiast Herculanum zostało pokryte pyłami wulkanicznymi, z których utworzył się tuf. Dlatego podczas wykopalisk znajdowano np. sprzęty w takim stanie jak w dniu katastrofy.
Magma wulkaniczna podczas erupcji tego typu jest lepka, co uniemożliwia, jak pisaliśmy wyżej, uwalnianie gazów. Skutek jest katastrofalny. Strumień sprężonych gazów wystrzeliwuje magmę poprzez komin wulkaniczny na podobieństwo pocisku armatniego.
Śmiercionośne pyły
W erupcji typu Pliniusz wyzwolone siły mogą pokonać barierię dźwięku, a słup popiołów, kamieni i gazów może osiągnąć wysokośćć 30 km. Fragmenty skał, zwane materiałem piroklastycznym, ulegają rozdrobnieniu i w postaci fali śmiercionośnego pyłu odpadają na okolicę.
Niekiedy erupcje typu Pliniusza są tak gwałtowne, że wulkan ulega całkowitemu zniszczeniu. W najlepszym przypadku ściany komina wulkanicznego zapadają się tworząc krater lub kalderę. W najgorszym - znika cały stożek, tak jak się stało z wyspą Krakatau w 1883 r.
Chmury popiołu
Jeśli magma ma bardzo dużą lepkość, a zawarte w niej gazy wywierają niskie ciśnienie, erupcji towarzyszą chmury gorącego popiołu i gazów, które potem opadają błyskawicznie w dół wpostaci "rożażonej lawiny".
Gorące gazy i popiół pędzą w dół zbocza piroklastyczną falą nazwaną nuee ardente (z francuskiego - gorąca chmura), która niszczy wszystko na swojej drodze. Ten typ erupcji nazwano typem Pelee, od imienia wulkanu na karaibskiej wyspie Martynice, który 8 maja 1902 r. zniszczył miasto St. Pierre, uśmiercając 30 000 ludzi. Jedynym, który przeżył ten straszliwy kataklizm, był mężczyzna odbywający karę w więzieniu. W jego celi znajdowało się jedynie maleńskie okienko - nuee ardente nie sforsowała go.
Mount St. Helens
Wulkan St. Helens w stanie Washington, w Stanach Zjednoczonych, wybuchł w bardzo podobny sposób. Wulkan ten nie przejawiał żadnej aktywności przez niemal 123 lat i nagle 18 maja 1980 r. nastąpił tak gwałtowna erupcja, że spowodowała oderwanie się zbocza góry. Chmury gazu i popiołu runęły piroklastyczną falą po zboczu wulkanu, paląc i niszczą wszystko po drodze. Wrupcja, trwająca prawie dziewięć godzin, wyrzuciła do atmosfery miliony ton popiołu.
W styczniu 2002 r., w Demkratycznej Republice Konga nagle uaktywnił się wulkan Nyiragongo. Przez wiele dni trwały wstrząsy sejsmiczne o sile dochodzącej do 5 stopni w skali Richtera. Wybuch podzielił pobliskie miasto Goma na pół, niszcząc około 20% jego zamieszkałej części. W wyniku kataklizmu zginęło wielu ludzi a 350 tys. uciekło do pobliskiej Rwandy.
Fontanna lawy wytryska ze stożka Muana Loa, największego czynnego wulkanu na świecie. Ma on 120 km długości i 50 km szerokości. Kilauea - hawajski sąsiad Mauna Loa - jest wulkanem tego samego typu.
Etna na sycylii jest jednym z najaktywniejszych wulkanów świata. Wybuchała ona ponad 150 razy począwszy od 1500 r. przed Chrystusem, kiedy po raz pierwszy odnotowano to oficcjalnie.
W 1973 r. wulkan na islndzkiej wyspie Heimeay ożył po trwajacym 5000 lat uśpieniu. Gwałtowna erupcja pokryła miasteczko Vestmannaeyjar pyłem i popiołem.
Tak wygląda krater wulkanu El Chichon w południowym Meksyku po wybuchu w 1982 r., kiedy pióropusz popiołów sięgnął 16,8 km wysokości.
Rzeka płynnej law na zboczach Etny, na Sycylii, rozświetla nocne niebo, torując sobie drogę w dół zbocza.
Czy wiesz, że
-Nazwa "wulkan" pochodzi od imienia Vulcanus - rzsymskiego boga odnia
-Na Ziemi istnieje około 1300 czynnych wulkanów. Za czynny uważa się wulkan, który wybucha regularnie lub wybuchł przynajmniej raz w ciągu ostanich 10 000 lat.
-Wulka, który nie przejawiał aktywności id 10 000 lat, nazywany jest wulkanem drzemiącym . Stan uśpienia może trwać 25 000 lat. Jeśli nie jest aktywny dużej - wulkan uważany jest za wygasły.
-Większość wulkanów kuli ziemskiej znajduje sie pod wodą, dlatego nie można ich obserwować, ale ok. 500 wulkanów to znaczne szczyty.
-Największym kraterem wulkanicznym na swiecie jest krater wulkanu Toba na Sumatrze w Indonezji. Ma on 1775 km^2.
Jak powstają wulkany
Krakatau
W 1883. erupcja doprowadziła do całkowitej zagłady wulkanicznej wyspy Krakatau, położonej między Sumatrą a Jawą. Wulkan przebudził się cztery miesiące wcześniej. 27 sierpień Krakatau rozśądził swój stożek podczas "najgłośniejszej erupcji na Ziemi". Huk był słyszalny w odległej o 4000 km Australiii. Miliony ton pyłów i popiołów uniosły się w powietrze, przesłaniające słońce i wywołując niezwykłe zjawiska optyczne, np. wielobarwne zachody słońca, podziwiane na całym świecie.
Gigantyczne fale oceaniczne,zwane tsunami, uderzyły o brzegi Jawy i Sumatry, zabijając 36 000 ludzi.
Gdy chmury rozrzedziły się, okazało się, że większa część wyspy przestała istnieć. Wyłoniła się nowa mała wyspa. Ochrzczono ją imieniem Anak Krakatoa - "dziecko Krakatau". Obecnie wulkan ma około 200 m wysokości.
Wulkany na kuli ziemskiej
Wiele wulkanów występuje wzdłuż tzw. "ogniowego pierścienia Pacyfiku" (kolor ciemnoniebieski), który pokrywa się z krawędzi płyt i ciągnie się wzdłuż wschodniego wybrzeża Azji i zachodnich brzegów obu Ameryk.
Wiele wulkanów występuje na krawędzi płyty. Astenosfera jest półplastyczną warstwą poniżej litosfery. Na dnie oceanu ciągną się podwodne grzbiety zbudowane z lawy, która unosi się z głębi wzdłuż szczeliny powstałej po rozsuwaniu się płyt. W innych miejscach, gdzie płyty zderzają się , jedna z nich podsuwa się pod drugą w tzw. strefie subdukcji. Zanurzająca się płyta ulega stopieniu, a powstające magma daje początek wulkanom.
Komentarze
Prześlij komentarz